เหล็กมีความสำคัญในยุคจารีต สามารถนำมาผลิตอาวุธและเครื่่องมือเครื่องใช้ต่างๆ โดยเฉพาะหัวเมืองหน้าด่าน หากสังเกตจะมีธาตุกายสิทธิ์ด้าน "ข่ามคง" (อยู่ยงคงกระพัน) อยู่ภายในบ้านเมือง เพื่อสร้างขวัญกำลังใจให้เหล่าทหารกล้าและชาวเมืองหน้าด่าน ที่เมืองลอง (อ.ลอง อ.วังชิ้น จ.แพร่) ก็เช่นกัน เมืองลองเป็นเมืองหน้าด่านทิศตะวันออกของอาณาจักรล้านนา มี "ตับเหล็ก เมืองลอง" คือก้อนแร่เหล็กที่ขุดได้จากบ่อเหล็กในเมืองลอง ถัดลงไปทางใต้ที่เมืองเถิน (อ.เถิน อ.แม่พริก จ.ลำปาง) มี "แก้ว เมืองเถิน" หรือรู้จักกันดีในชื่อ "แก้วโป่งข่าม"
อ่านเพิ่มเติม