ขนมบันดุ๊ก หรือ มันดุก เป็นขนมชนิดหนึ่งที่เป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดตราดที่มีการสืบทอดมาช้านานจากรุ่นสู่ปัจจุบันจะพบขนมบันดุ๊กได้หากมีการจัดงานประเพณีหรืองานบุญต่าง ๆ ตลอดจนใช้ประกอบในพิธีทางศาสนาของจังหวัด นักวิชาการท้องถิ่นเมืองตราด สันนิษฐานถึงชาติกำเนิดของ “ขนมบันดุ๊ก” เป็นสองทาง คือ อาจมาจากเมืองเขมร หรือ มาจากเมืองญวน ซึ่งหากพิจารณาจากบริบททางประวัติศาสตร์ของเมืองตราดจะพบว่าพลเมืองของทั้งสองประเทศต่างก็เคยถูกกวาดต้อนเข้ามาอยู่ในเมืองตราดทั้งคู่เช่นเดียวกัน คนทั่วไปจะเรียกขนมชนิดนี้ว่า “ขนมเปียกปูนขาว” โดยเป็นขนมที่ทำจากแป้งข้าวเจ้ากวน และทานกับน้ำเชื่อมที่ทำจากน้ำตาลอ้อยและถั่วลิสงคั่วป่น สามารถทำได้ง่าย  มีขั้นตอนดังนี้

แป้งข้าวเจ้าโม่สด 2 ถ้วยตวง

แป้งมันสำปะหลัง 1/2 ถ้วยตวง

น้ำใบเตยคั้นเข้ม ๆ 1 ถ้วยตวง

น้ำเปล่า 4 1/2 ถ้วยตวง

ถั่วลิสงคั่วหยาบ

- ผสมแป้งข้าวเจ้าโม่สดและแป้งมันสำปะหลังให้เข้ากัน ค่อย ๆ ใส่น้ำเปล่าแล้วคนให้เข้ากัน

- ใส่น้ำใบเตย คนให้เข้ากันอีกครั้ง เทใส่กระทะทอง ยกขึ้นตั้งไฟกวนจนข้นเหนียว หลังจากนั้นจึงเทใส่ถาด พักให้เย็นตัว

- ตัดขนมเป็นชิ้น ราดน้ำเชื่อม น้ำกะทิ พร้อมโรยถั่วลิสง

น้ำตาลทรายแดง 3 ถ้วยตวง

น้ำเปล่า 2  ถ้วยตวง

- ผสมน้ำตาลทรายแดงและน้ำเปล่า ยกขึ้นตั้งไฟพอเดือด เบาไฟเคี่ยวพอข้นเหนียวแล้วยกลง

หัวกะทิ 1 ถ้วยตวง

แป้งมันสำปะหลัง 1/2 ช้อนชา

เกลือป่นหยาบ 1 ช้อนชา

- ผสมส่วนผสมทั้งหมดให้เข้ากัน ยกขึ้นตั้งไฟ คนจนแป้งสุกมีลักษณะข้นเล็กน้อย จึงยกลง

ดังนั้น จะเห็นได้ว่าขนมบันดุ๊กนี้จะมีลักษณะคล้ายกับขนมเปียกปูน คนทั่วไปจึงมักเรียกขนมชนิดนี้ว่า “ขนมเปียกปูนขาว” แต่มีวิธีการรับประทานแตกต่างกัน เนื่องจากขนมบันดุ๊กจะเป็นขนมที่ทำจากแป้งข้าวเจ้ากวน และเวลาทานก็ตัดขนมเป็นชิ้น ราดด้วยน้ำเชื่อมที่ทำจากน้ำตาลอ้อยและโรยด้วยถั่วลิสงคั่วป่น

ปัจจุบันชุมชนโภคไพร อำเภอเมือง จังหวัดตราด ได้มีความพยายามประสานงานหน่วยงานและองค์กรที่เกี่ยวข้อง เพื่อช่วยสร้างกระบวนการส่งเสริมและรักษาขนมบันดุ๊ก โดยการผลักดันให้ขนมบันดุ๊กเข้าไปอยู่ในงานบุญประเพณีและงานอื่น ๆ ของจังหวัดตราด เพื่อเป็นการสืบทอดและถ่ายทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่สำคัญนี้ให้คนรุ่นหลังได้เห็นและได้สัมผัส รวมถึงการสนับสนุนให้บรรจุเข้าไปอยู่ในแผนงานการบริหารจัดการประจำปีของส่วนท้องถิ่น ซึ่งจะนำไปสู่ความเข้าใจและเรียนรู้ในคุณค่าแห่งรากวัฒนธรรม ตลอดจนการสร้างอัตลักษณ์ของชุมชนได้อย่างเข้มแข็งและยั่งยืน

ขนมบันดุ๊ก ได้รับการประกาศเป็นรายการเบื้องต้นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของจังหวัดตราด ประจำปี พ.ศ. 2560

ผู้ให้ข้อมูล   นางอำพา  ขนรกุล

ผู้เรียบเรียง   นางสาวพรกมล  ขนรกุล

ภาพโดย  นางสาวพรกมล  ขนรกุล