TKP HEADLINE

จักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุล

จักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุล 



             เครื่องจักสานในประเทศไทยเรานั้น มีมาแต่โบราณสามารถพบเห็นได้ทุกภูมิภาคในประเทศไทย หลากหลายรูปแบบแตกต่างกันไปตามวิถีชีวิตของแต่ละพื้นที่ อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี  เป็นเมืองเก่าเล็ก ๆ มีชื่อเสียงด้านเครื่องจักสานอย่างแพร่หลาย เป็นหนึ่งในแหล่งผลิตเครื่องจักสานที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาโบราณที่ถ่ายทอดสืบต่อกันมาจากบรรพบุรุษ ด้วยวิถีชีวิตการเป็นอยู่ที่เรียบง่าย ภูมิปัญญา ประเพณีและวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ในสมัยก่อน สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมของพนัสนิคมเมืองเก่า หากใครได้มาเยี่ยมชมเมืองเล็ก ๆ น่าอยู่แห่งนี้ ต้องหลงเสน่ห์เครื่องจักสานเมืองพนัสนิคมอย่างแน่นอน 



งานจักสานไม้ไผ่อำเภอพนัสนิคมจังหวัดชลบุรี เป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมของท้องถิ่น ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษจนถึงปัจจุบัน นับเป็นเวลาหลายร้อยปีมาแล้วที่งานจักสานยังคงเป็นเอกลักษณ์สะท้อน
ให้เห็นถึงภูมิหลังทางประวัติศาสตร์และวิถีชีวิตชาวอำเภอพนัสนิคม เล่าสืบต่อกันมาว่า “งานจักสานอำเภอพนัสนิคม” นั้น มีการทำมาตั้งแต่ดั้งเดิมพร้อมกับการตั้งชุมชน ในอดีตชาวอำเภอพนัสนิคมส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพ ทำไร่ ทำนา หาปู หาปลา เอามาเป็นอาหารในแต่ละวัน มักจะนำไม้ไผ่ที่มีจำนวนมากในชุมชน นำมาตัดสานทำเป็นอุปกรณ์ เครื่องมือใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ รวมทั้งนำมาจักสานเครื่องใช้สอยในครัวเรือน อุปกรณ์ เครื่องมือทางการเกษตร หรือเครื่องมือในการจับสัตว์น้ำ เช่น ไซ ตุ้ม ลอบ รวมถึงตะแกรงเอาไว้ใช้ช้อน กุ้ง หอย ปู ปลา ตามหนองน้ำ ซึ่งเป็นความรู้ความสามารถ ที่สืบทอดกันมาแต่บรรพบุรุษควบคู่กับอาชีพการทำนา แต่เดิมชาวบ้านจะทำเครื่องจักสานเพื่อใช้ภายในครัวเรือนเพียงเท่านั้น หรือทำจักสานเพื่อนำไปแลกเปลี่ยนกับสินค้าอาหารกันภายในชุมชน อย่างเช่น ข้าว โดยมักจะใช้เวลาหลังจากที่ว่างเว้นจากการทำนา การทำจักสานในระยะเริ่มแรกนั้น เป็นการนำไม้ไผ่มาสานผลัดสลับกันอย่างง่าย ๆ มีสีสันตามธรรมชาติเป็นรูปร่าง ลวดลายต่าง ๆ ตามการใช้งาน เน้นการใช้สอยเป็นหลัก เช่น ตะกร้า กระจาด กระบุง  ข้อง ไซ สุ่ม กระด้ง เป็นต้น

ปัจจุบันอำเภอพนัสนิคมมีกลุ่มจักสานมากมายในชุมชน โดยพื้นที่ส่วนใหญ่ที่ทำการจักสานในอำเภอพนัสนิคม ได้แก่ ตำบลไร่หลักทอง สระสี่เหลี่ยม และบ้านนางู เป็นต้น แต่ละหมู่บ้านนิยมจักสานกันอย่างหลากหลายรูปแบบตามความถนัด เช่น กลุ่มจักสานบ้านริมคลอง ตำบลไร่หลักทอง หรือศูนย์ฝึกอาชีพจักสานไม้ไผ่ตำบลไร่หลักทอง โดย กศน.อำเภอพนัสนิคม ซึ่งเป็นกลุ่มจักสานไม้ไผ่ในชุมชนดั้งเดิมและเป็นแหล่งเรียนรู้ ฝึกอบรม ถ่ายทอดองค์ความรู้และพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ ให้แก่คนในชุมชน โดยนางรัชนีกร มะมี หนึ่งในสมาชิกกลุ่มจักสานบ้านริมคลองแห่งนี้ รวมถึงทำการผลิตผลงานและพัฒนาสินค้าเกี่ยวกับการจักสานไม้ไผ่ต่าง ๆ ซึ่งเป็นวัสดุจากธรรมชาติที่หาได้ภายในชุมชน ตามแบบภูมิปัญญาดั้งเดิมที่สืบทอดต่อกันมาจนถึงปัจจุบันของชาวพนัสนิคมที่เน้นประโยชน์ใช้สอยแบบธรรมชาติและแลกเปลี่ยนกันภายในชุมชน ภายหลังประมาณ 10 ปีต่อมา กลุ่มจักสานบ้านริมคลองได้พัฒนาฝีมือและรูปแบบให้มีความโดดเด่น มีสีสัน สวยงามมากยิ่งขึ้นแต่ยังคงความประณีตละเอียดละออและเอกลักษณ์ของอำเภอพนัสนิคมอยู่ อีกทั้งชุมชน

บ้านริมคลองแห่งนี้เป็นชุมชนที่อยู่ใกล้ตลาด จึงมีการนำผลผลิตในครัวเรือนออกมาสู่ระบบการซื้อขายจนถึงปัจจุบัน มีการพัฒนาฝีมือและรูปแบบใหม่ ๆ ให้กับคนในชุมชน และคนรุ่นหลังได้เรียนรู้เสมอ จึงทำให้มีเครื่องจักสานที่แปลกตา มีสีนสันสวยงาม และประโยชน์ในการใช้สอย
ที่แตกต่างไปจากเดิม เช่น  “จักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุล” ซึ่งเป็นลวดลายที่ดัดแปลงเลียนแบบมาจากธรรมชาติเต็มไปด้วยความละเอียดอ่อนเพราะต้องใช้ความเชี่ยวชาญในการสาน  ลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของเมืองพนัสนิคม ได้แก่ ลายพิกุลร่วง ลายพิกุลลายไทย ลายพิกุลดาวล้อมเดือน ลายพิกุล-ดอกบัว และลายพิกุลลายดอกแหน


               งานจักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุล ผู้จักสานจะต้องสร้างงานที่ออกมาจากจิตใจที่รัก
ในงาน สร้างสรรค์ จรรโลงเอกลักษณ์และวัฒนธรรมในท้องถิ่น มีความพยายาม ประยุกต์พัฒนารูปแบบ
ให้ดีขึ้น โดยยังคงความรู้และอนุรักษ์ภูมิปัญญาเดิมของท้องถิ่น แสดงถึงวิถีชีวิตของคนในท้องถิ่น
ได้โดยการออกแบบผสมผสานระหว่างยุคสมัย รูปแบบผลิตภัณฑ์สวยงามและมีความทันสมัย
ในขณะเดียวกัน มีเอกลักษณ์ของท้องถิ่นเดิม ผลิตภัณฑ์บางชิ้นงานแทรกสีที่ย้อมเป็นลวดลาย
ใช้ฝีมือความเชี่ยวชาญในการประดิษฐ์และมีความสวยงามทางด้านศิลปะ แฝงเจตนารมณ์


ที่อนุรักษ์ศิลปหัตถกรรมพื้นบ้าน สืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น ดำรงไว้ซึ่งช่างฝีมือด้านการจักสานไม่ให้สูญหายไปจากท้องถิ่น  จักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุลเป็นจักสานที่มีรูปแบบที่สวยงาม น่าสนใจ  ด้านประโยชน์ใช้สอย สามารถใช้ได้จริงในชีวิตประจำวัน สามารถให้เป็นของขวัญ ของฝาก แข็งแรง ทนทาน ใช้ใส่สิ่งของได้อเนกประสงค์ มีคุณค่าและเอกลักษณ์โดดเด่นแสดงถึงความเป็นไทย และเป็นการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม นำไปใช้ใส่สิ่งของแทนการใช้พลาสติกลดปัญหาภาวะโลกร้อนได้หรือนำไปประดับตกแต่งได้ตามชอบ และมีมาตรฐานในการใช้งาน เป็นการใช้สินค้าที่ช่วยสืบสานมรดกทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นอันทรงคุณค่าของเมืองพนัสนิคม  ปัจจุบันกลุ่มจักสานบ้านริมคลอง ตั้งอยู่บ้านเลขที่ 32 หมู่ที่ 1 ตำบลไร่หลักทอง อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี อยู่ห่างจากตัวอำเภอพนัสนิคม ประมาณ 7 กิโลเมตร สามารถเดินทางได้สะดวก
 ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ กลุ่มจักสานบ้านริมคลองและผลิตภัณฑ์จักสาน
อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี

ข้อมูลเนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นางสาวสุนิสา แสนมนตรี
           ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นางสาวสุนิสา แสนมนตรี





Share this:

Post a Comment

ข้อคิดเห็นจากเครือข่าย TKP

 
Copyright © 2018 Thailand Knowledge Portal. Designed by OddThemes > Developed by mediathailand